40 lat temu, 13 grudnia władze komunistyczne wprowadziły na terenie całego kraju stan wojenny, w czasie którego internowano ponad 10 tysięcy osób, działaczy ?Solidarności?, Konfederacji Polski Niepodległej i innych ugrupowań i grup politycznych. Tegoroczne obchody tej smutnej i tragicznej dla Polaków rocznicy miały nareszcie godny i bogaty program.
Uroczystości w dawnym areszcie śledczym Warszawa-Mokotów
W dawnym więzieniu mokotowskim, a obecnie Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL, wieczorem z 12-13 grudnia br. odbyły się uroczystości upamiętniające te tragiczne wydarzenia.
W przededniu 40. rocznicy wprowadzenia w Polsce stanu wojennego przy ul. Rakowieckiej 37 w Warszawie już po raz szósty odbyła się ?Noc generała?, czyli spotkanie z byłymi działaczami opozycji antykomunistycznej (w tym przedstawicielami Instytutu Historycznego NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego) wokół wydarzeń z grudnia 1981 roku. W jego ramach obejrzano film Majki Dłużewskiej pt. ?Drzwi do wolności? oraz wysłuchano okolicznościowych koncertów w wykonaniu Dominiki Świątek oraz Pawła Piekarczyka i Leszka Czajkowskiego. Zaprezentowano również album ?Pomnik Prawdy? autorstwa Andrzeja Melaka i Łukasza Kudlickiego, poświęcony historii wzniesienia w 1981 roku Krzyża Katyńskiego na warszawskich Powązkach Wojskowych jako wyrazu pamięci o sowieckim ludobójstwie na Polakach w czasie II wojny światowej. O północy uczestnicy ?Nocy generała? modlili się w intencji ofiar stanu wojennego podczas uroczystej Mszy św. sprawowanej przez kapelana Muzeum, ks. Tomasza Trzaskę.
13 grudnia 2021 godz. 11 w dawnym areszcie śledczym Warszawa-Mokotów
13 grudnia, w Dniu Pamięci Ofiar Stanu Wojennego, odbyła się uroczysta Msza św. koncelebrowanej pod przewodnictwem metropolity krakowskiego arcybiskupa Marka Jędraszewskiego, sprawowanej w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL. W intencji ofiar wojskowego zamachu stanu z 1981 roku modlili się przedstawiciele najwyższych władz państwowych, w tym Prezydent Andrzej Duda, Marszałek Sejmu Elżbieta Witek, Prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki, Szef UdSKiOR Jan Józef Kasprzyk przedstawiciele kierownictwa KPRP, Komisja Krajowa NSZZ ?Solidarność? z Przewodniczącym Piotrem Dudą na czele.
Obecni byli przedstawiciele organizacji społecznych. Instytut Historyczny NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego reprezentowali Prezes Zarządu Andrzej Chyłek i członek Rady Programowej Zbigniew Jackiewicz.
Po Eucharystii przed gmachem dawnego więzienia na Mokotowie odsłonięto tablicę ?Zginęli za wolną Polskę 1981-1989? oraz złożono kwiaty przed tablicami upamiętniającymi śp. Annę Walentynowicz, śp. Kornela Morawieckiego oraz Wszystkich bezimiennych Bohaterów, którzy w latach 1981-1989 nie zawahali się poświęcić wolności, a nawet życia w walce o NSZZ ?Solidarność? i niepodległą Rzeczpospolitą. Podczas uroczystości Andrzej Duda wręczył Medale Stulecia Odzyskanej Niepodległości zasłużonym działaczom NSZZ ?Solidarność?, uczestnikom opozycji antykomunistycznej w PRL oraz osobom pielęgnującym pamięć o najnowszej historii Polski.
W swoim wystąpieniu Prezydent Andrzej Duda powiedział między innymi;
??Dziękuję, że o tej historii pamiętacie. Dziękuję wszystkim organizatorom dzisiejszych uroczystości i wszystkich uroczystości, które będą w najbliższych dniach. Dziękuję wszystkim, którzy o tym pamiętają, bo nie wolno o tym zapomnieć. Niech bohaterowie będą nazywani bohaterami, a zdrajcy ? zdrajcami. Niech ten, kto zawinił, przestanie się nadymać na swojej dzisiaj uprzywilejowanej pozycji. I pobiera ogromne dla przeciętnego Polaka pieniądze, a zhańbił się jako sędzia w stanie wojennym, za komuny, skazując ludzi, którzy walczyli o wolną Polskę??.
13 grudnia 2021 godz. 16 – Uroczystość wręczenia Krzyży Wolności i Solidarności w Warszawie
Ceremonia wręczenia Krzyży Wolności i Solidarności byłym działaczom opozycji antykomunistycznej odbyła się w Sali Odczytowej Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi przy ul. Krakowskie Przedmieście. Aktu dekoracji w imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy dokonał Prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki.
? Krzyż Wolności i Solidarności, który dziś otrzymaliście, mówi o Was bardzo wiele. Krzyż to symbol zwycięstwa dobra nad złem. Wy swoją walkę wygraliście. Dzięki Wam żyjemy w wolnej Polsce ? mówił prezes IPN dr Karol Nawrocki do byłych działaczy opozycji w PRL podczas wręczania Krzyży Wolności i Solidarności.
? Byliście ostatnim ogniwem sztafety zmagań o niepodległość ? niezależnie czy działaliście w opozycji przed Sierpniem 80, czy w Solidarności, czy w NZS ? łączyło Was pragnienie wolności. Byliście dla komunizmu zagrożeniem, dlatego wtrącano Was do więzień ? dodał prezes IPN.
W wydarzeniu wziął udział szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Minister Jan Józef Kasprzyk oraz przedstawiciele organizacji społecznych w tym Instytutu Historycznego NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego. Uhonorowanych zostało 41 byłych działaczy opozycji antykomunistycznej, z czego ośmiu ? pośmiertnie.
Sześć z odznaczonych osób rekomendował Instytut Historyczny NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego;
Mariusz Tomasz Ambroziak
Już jako uczeń i pracownik Zakładów Mechanicznych URSUS od 1984 roku zaangażowany był w podziemny ruch Solidarności. Aktywnie włączył się w 1985 roku w pracę TKZ ?S? po proteście uczniów praktykantów. Współpracował wówczas z takimi działaczami jak M. Jarosiński, Z. Janas, Z. Wrzodak, W. Woźniak, J. Domżalski czy M. Jankowski. Kolportował prasę ukazującą się w podziemiu między innymi ?Tygodnik Mazowsze?, ?Wolny Głos Ursusa?, ?Tygodnik Wola? czy ?Młody Ursus?. Zbierał składki od pracowników na potrzeby Solidarności. Brał udział w akcjach ulotkowych, demonstracjach i manifestacjach. Od 1987 roku brał czynny udział w odbudowie struktur związki ?S? na terenie fabryki Ursus. Współorganizował i prowadził jako członek komitetu strajkowego i negocjacyjnego strajków w maju ? sierpniu 1988 roku na terenie ZM Ursus. W tym czasie współpracował z liderami ?S? regionu Mazowsze. W 1987 roku odmówił służby wojskowej z przyczyn politycznych i podjął walkę o prawo do zastępczej służby wojskowej w ramach Ruchu Wolność i Pokój. Działał w WiP do 1989 roku gdzie współpracował z J. Czaputowiczem i K. Radziwiłem. Współpracował w latach 1985 ? 1990 z różnymi środowiskami niepodległościowymi i opozycji antykomunistycznej, między innymi; z grupą młodzieżową Konfederacji Polski Niepodległej ?Świt Niepodległości? gdzie współpracował z Jerzym Woźniakiem, Wiesławem Gęsickim i Tomaszem Andrzejewskim; z Niezależnym Zrzeszeniem Studentów Uniwersytetu Warszawskiego, z przedstawicielami którego przeprowadzał wspólne akcje na terenie Uniwersytetu i ZM Ursus. Współpracował z NZS-em też w zakresie kolportażu wydawnictw i druku podziemnych gazet. Działał między innymi z Andrzejem Anuszem, Piotrem Ciompą, Mariuszem Kamińskim; z podziemnymi strukturami Solidarności Rolników Indywidualnych na terenie powiatu sochaczewskiego i w Iłowie gdzie współpracował z A. Ciołkowskim, B. Rybickim i ks. M. Swędrowskim; był współzałożycielem Klubu im. J. Strzeleckiego wraz z Andrzejem Urbańskim i Maciejem Zalewskim.
Danuta Joanna Bolikowska
W 1984 r. podjęła studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego i nawiązała współpracę z podziemnymi strukturami Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Po porwaniu i zabójstwie księdza Jerzego Popiełuszki uczestniczyła w czuwaniu i Mszach za Ojczyznę, odprawianych w kościele pw. św. Stanisława Kostki na Żoliborzu oraz zaangażowała się w działalność Służby Porządkowej w tym kościele.
Uczestniczyła w akcjach organizowanych przez Grupy Oporu ?Solidarni? i współpracowała z wydawnictwem BiS, założonym w 1985 r. przez członków tej organizacji. Uczestniczyła w manifestacjach organizowanych w Warszawie i dokumentowała je na zdjęciach. Ponadto zajmowała się drukiem i kolportażem wydawnictwa NZS, Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego ?Solidarność? i innych organizacji. Na początku 1989r. Zaangażowała się w działalność Ruchu Wolność Słowa, polegającą na rozdawaniu na ulicach Warszawy prasy niezależnej, między innymi ?Tygodnika Mazowsze?.
Marian Adam Cegielski
Od momentu otwarcia swojej pracowni grawerskiej na ul. Grójeckiej w Warszawie wytwarzał biżuterię patriotyczną i religijną (nie było to mile widziane przez władze PRL-u). Na przełomie 1980-81 roku nawiązał współpracę z przedstawicielami Zarządu Regionu Mazowsze ?Solidarności? dla którego zorganizował wytwarzanie różnych metalowych znaczków z emblematami związku. Po wybuchu stanu wojennego nie zaprzestał działalności i wykonywał wiele znaków organizacyjnych dla różnych grup działających w podziemiu antykomunistycznym. Około 1986 roku nawiązał przez Waldemara Sikorskiego współpracę z Komitetem Katyńskim braci Melaków z którym współpracuje do dziś. W 1987 roku przez Sikorskiego poznał Krzysztofa Lancmana i za jego namową włączył się we współpracę z Konfederacją Polski Niepodległej dla której wykonywał różnego rodzaju metalowe znaczki organizacyjne. Pomagał przy naprawach sprzętu (dorabianie części do maszyn drukarskich) dla struktury poligrafii KPN. Przez jego pracownię (która służyła też jako punkt kontaktowy działaczy podziemia antykomunistycznego) przechodził też kolportaż książek i gazet podziemnych ? to co wychodziło w Wydawnictwie Polskim KPN ? które dostarczał K. Lancman bądź Waldemar Sikorski.
Robert Jerzy Kwiatkowski
Od 1980 roku związany z opozycją antykomunistyczną aktywnie włączył się w ?karnawał wolności? na Uniwersytecie Warszawskim. Po 13 grudnia czynnie prowadził działalność podziemną. I tak: od lutego1982 ? kolportaż ?Tygodnika Mazowsze? i nawiązanie współpracy z Grupami Oporu Solidarni kierowanymi przez Teofila Klincewicza; od 1983 roku zaangażowany w samorząd studencki który w dużej mierze był przykrywką dla działań konspiracyjnych; przez stan wojenny a w niektórych wypadkach do końca lat 80-tych stale współpracował z Grupami Politycznymi ?Wola?, wydawnictwami Rytm i Pokolenie a na uczelni (UW) z Maćkiem Jankowskim z Solidarności i z podziemnym NZS-em; w swoim mieszkaniu na Piekarskiej w Warszawie uruchomił drukarnię gdzie na powielaczu drukowane były ulotki i książki; brał udział w demonstracjach i manifestacjach; utrzymywał relację i współpracę z duszpasterstwem akademickim w św. Annie gdzie uczestniczył w spotkaniach i dyskusjach; jako szef samorządu studenckiego, by koordynować działania utrzymywał stały kontakt z tajną komisją Solidarności UW; brał udział w akcjach plakatowych, ulotkowych, różnego rodzaju happeningach i wystąpieniach publicznych.
Andrzej Sadowski
W latach 1982-1989 był aktywnym działaczem opozycyjnym. Od 1982 r. był członkiem grupy młodzieżowej zajmującej się kolportażem niepodległościowych wydawnictw na terenie Przasnysza oraz Warszawy. W związku z prowadzoną działalnością i śledztwem prowadzonym w tej sprawie, w dniu 18 czerwca 1985 r. został oddany pod dozór MO z obowiązkiem cotygodniowego meldowania się w Dzielnicowym Urzędzie Spraw Wewnętrznych Warszawa-Ochota, a po powrocie do Przasnysza – w Rejonowym Urzędzie Spraw Wewnętrznych w Przasnyszu. Pomimo tego faktu, nadal kontynuował działalność opozycyjną. W wyniku przeszukania 30 maja 1985 r. miejsca jego zamieszkania w akademiku Uniwersytetu Warszawskiego zakwestionowano literaturę bezdebitową. Środek zapobiegawczy w postaci dozoru MO został po wielu bezskutecznych prośbach uchylony w dniu 12 grudnia 1985 r. Śledztwo prowadzone w tej sprawie przez Prokuraturę Wojewódzką w Ostrołęce zostało umorzone 5 maja 1986 r. W dniu 4 lutego 1987 r. został zatrzymany przez patrol MO we Wrocławiu w samochodzie przewożącym dużą ilość literatury bezdebitowej. Za powyższe został w dniu 6 lutego 1987 r. ukarany przez Kolegium do spraw Wykroczeń przy Naczelniku Dzielnicy Wrocław Krzyki grzywną w wysokości 50 tys. złotych oraz przepadkiem zakwestionowanej literatury.
Andrzej Wieczorek
W latach 1967?1995 był zatrudniony w Warszawskich Zakładach Telewizyjnych. Od 1980 w NSZZ ?Solidarność?. Wchodził w skład Komitetu Założycielskiego. Po wprowadzeniu stanu wojennego działał w podziemiu (przewodniczący Tajnej Komisji Zakładowej Solidarności do 1989 roku). W maju 1982 internowany w Ośrodku Odosobnienia w Warszawie-Białołęce, zwolniony w lipcu 1982. Po zwolnieniu kontynuował współpracę z opozycją demokratyczną. Organizator skrzynek kolportażowych, współpracownik m.in. środowiska pisma ?Wola? oraz ?Polityki Polskiej?. 1986-1990 przewodniczący Rady Pracowniczej w Warszawskich Zakładach Telewizyjnych. Od 1986 współorganizator Forów Samorządowych. 8 IV 1983 ? 31 VII 1989 rozpracowywany przez Wydz. V KS MO/SUSW w ramach KE/SOR krypt. Inicjator.
Uroczystość zakończyła się krótkim, patriotycznym programem muzycznym.
?Światło Wolności? ku pamięci ofiar stanu wojennego
Na stołecznym placu Marszałka Józefa Piłsudskiego pod Krzyżem Papieskim o godz. 19,30 miał miejsce finał kampanii społecznej IPN: ?Ofiarom Stanu Wojennego. Zapal Światło Wolności?.
Po odmówieniu różańca, głos zabrał prezydent RP Andrzej Duda.
? Niech nigdy nikt i w Rzeczypospolitej, i nigdzie, gdzie Polacy są na świecie, nie zapomni tamtej ofiary ? mówił Andrzej Duda, zapalając na pl. Piłsudskiego w Warszawie w 40. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce symboliczne ?Światło Wolności?.
? Wielu ludzi przyłożyło swoje ręce i serca do tego, aby Polska i ludzie w niej żyjący stali się wolni. Wielu z nich oddało za to życie, dlatego zapalamy znicze ich pamięci ? dodał Prezydent RP.
W wydarzeniu uczestniczyli; Wicemarszałek Sejmu RP Małgorzata Gosiewska, szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Minister Jan Józef Kasprzyk przedstawiciele organizacji społecznych w tym liczna reprezentacja Instytutu Historycznego NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego.
Koncert ?Po co nam wolność?? ? 13 grudnia 2021
13 grudnia 2021 roku o godz. 20,00 w Teatrze Polskim w Warszawie odbył się niezwykły koncert, zorganizowany przez Instytut Pamięci Narodowej.
? Tu, nad Wisłą, wolność jest częścią polskiego narodowego genotypu. Zawsze, gdy chciano nam ją zabrać, byliśmy gotowi o nią walczyć. Tak samo było po 13 grudnia ? mówił prezes IPN dr Karol Nawrocki zapowiadając koncert.
Była to muzyczna opowieść o jednym z najbardziej mrocznych okresów w historii PRL. Znakomici polscy artyści, tacy jak Justyna Steczkowska, Kasia Moś czy Janusz Radek, zabrali widzów w podróż do przeszłości sprzed 40 lat, kiedy władze komunistyczne postanowiły całkowicie zniszczyć wspaniały ruch społeczny, jakim była ?Solidarność?.
Każda z piosenek została zaśpiewana w nowych aranżacjach, dzięki czemu koncert artystycznie spajał współczesność z ostatnią dekadą istnienia PRL. Repertuar koncertu poprowadził słuchaczy przez utwory lat 80., które wiernie oddają nastrój tamtych dni, pełnych niepokoju, surowego i niełatwego życia, ale opowiadają też o niesamowitej sile człowieka do walki o swoją wolność.
—————————————————————————————————————-
Stan wojenny w Polsce został wprowadzony niezgodnie z Konstytucją PRL 13 grudnia 1981 roku na mocy podjętej niejednomyślnie uchwały Rady Państwa z dnia 12 grudnia 1981 roku. O jego wprowadzenie wnioskowała Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego ? tymczasowy, niekonstytucyjny organ władzy, a faktycznie nadrzędny wobec konstytucyjnych władz państwowych. Wprowadzenie stanu wojennego na terenie całej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej poparł Sejm PRL uchwałą z dnia 25 stycznia 1982 roku.
W trakcie trwania stanu wojennego (do 22 lipca 1983 roku) internowano łącznie
10 131 działaczy związanych z ?Solidarnością?, a życie straciło około 40 osób, w tym 9 górników z kopalni ?Wujek?, którzy zginęli podczas pacyfikacji strajku 16 grudnia 1981 roku. 6 grudnia 2002 roku Sejm RP przez aklamację uchwalił dzień 13 grudnia Dniem Pamięci Ofiar Stanu Wojennego.