25 czerwca 2021 r. o godz. 12.00 na placu przy kościele podwyższenia św. Józefa Oblubieńca NMP przy ul. Gen. Kazimierza Sosnkowskiego w Warszawie-Ursusie odbyła się uroczystość wręczenia odznaczeń państwowych ? Krzyży Wolności i Solidarności zasłużonym działaczom opozycji antykomunistycznej z lat 1956?1989.

W imieniu prezydenta Andrzeja Dudy aktu dekoracji dokonał prezes IPN dr Jarosław Szarek. Uroczystość poprowadziła dyrektor Archiwum IPN Marzena Kruk.

W ceremonii wręczenia odznaczeń uczestniczyła delegacja naszego Instytutu z prezesem Andrzejem Chyłkiem i członkiem zarządu Krzysztofem Lancmanem na czele.

Z rekomendacji Instytutu Historycznego NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego odznaczeni zostali;

Zbigniew Jackiewicz na przełomie 1983-84 działał w Instytucie Państwa i Prawa PAN,  na UW i w środowisku Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, gdzie współpracował między innymi z  takimi osobami jak Jan Strzelecki, jego syn Jerzy Strzelecki, Marek M. Kamiński,  Krzysztof Jasiewicz, J. Staniszkis, J. Kurczewskim, a nad wszystkim czuwał jako moralny i intelektualny autorytet profesor Stefan Nowak. Były to działania po części jawne, po części niejawne, zebrania dyskusje, konwersatoria, wykłady anty-komunistyczne. W tym gronie odbywał się kolportaż podziemnych pism i wydawnictw w którym brał czynny udział.

Za namową kolegów działających w strukturach podziemnych Solidarności byłych absolwentów LO nr VI im. Tadeusza Reytana w roku 1984 rozpoczął tam pracę jako wykładowca historii i propedeutyki (zajmując miejsce po  Przewodniczącej KZ Solidarności Pani Kępkiewicz) która po wyjściu z internowania niespodziewanie wkrótce zmarła. Tam w ramach dopuszczonych przez Dyrekcję Szkoły cotygodniowych zajęć drużyny koszykówki absolwentów brał udział w działalności podziemnej (spotkania, kolportaż, informacja o lokalach pod kolportaż, magazyny czy do wykorzystania na poligrafię). W tym czasie warszawskie środowisko reytaniackie było powszechnie uznanym – z każdej strony – za antykomunistyczne.

W latach 1984-1986 brał udział w reaktywowaniu działalności Dyskusyjnego Klubu Filmowego ?Zygzakiem?,  w której od 1981r. pełnił funkcję członka Zarządu). Działalność ta była na poły legalna na poły nielegalna: legalna bo dopuszczono do oficjalnej działalności stowarzyszenie kulturalne, nielegalna bo tam właśnie odbywał się kolportaż podziemnych wydawnictw, spotkania i dyskusje różnych osób z opozycji antykomunistycznej. Repertuar filmowy klubu obejmował zasoby filmowe ambasad USA, Francji lub tak zwanych „pułkowników” z WFD. Liderem tej grupy był śp. Mirosław Walas. Wydawali tam też nielegalne pismo Sekcji Filmu Regionu Mazowsze, ?Lawenda?.

Na przełomie 1987/88 nawiązał kontakt z tajną strukturą KZ NSZZ Solidarność Politechniki Warszawskiej. Poprzez tą komórkę w tym czasie poznał szefa podziemnej komisji Solidarności w Mostostalu Andrzeja Chyłka który równocześnie działał w Grupie Politycznej ?Niezawisłość? będącej już wówczas strukturą skonfederowaną w Konfederacji Polski Niepodległej. On wskazał mu do bezpośredniej współpracy, Krzysztofa Lancmana. Nastąpiło znaczne zintensyfikowane działań i ich poszerzenie szczególnie w zakresie kolportażu prasy i wydawnictw podziemnych oraz pomocy we wspomaganiu poligrafii.

W połowie 1988 roku rozpoczął pracę na Politechnice Warszawskiej i równolegle zaczął intensywnie działalność w Stowarzyszeniu na rzecz legalizacji NSZZ Solidarność. Było to ogniwo łączące tajną strukturę Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność PW  i KZ po legalizacji. Udział w tym stowarzyszeniu był demonstracją solidarnościową i antykomunistyczną. Osobą która go wprowadziła w struktury Solidarności politechnicznej był dr Tadeusz Zembrzuski. Efektem tej działalności był wybór Jackiewicza w 1989 roku do władz KZ i WZD NSZZ Solidarność PW. Było to też doświadczenie pomagające mu jako prawnikowi w pomocy innym komisjom zakładowym Solidarności w legalizacji ich działalności.

             Piotr Modelewski od końca 1982 roku poprzez śp. Wiesława  Gęsickiego i Roberta Nowickigo trafił do struktur młodzieży podziemia antykomunistycznego.

W latach 1983- 89;

– kolportował ukazujące się w podziemiu  pisma takie jak ?Wiadomości?, ?Tygodnik Mazowsze?, MKK ?Wola? oraz broszury i książki drugiego obiegu.

– pomagał w wydawaniu takich pism jak ?Nie chcemy komuny?,  ?Wiadomości? czy ?KOS?,

– Zorganizował lokal na druk u swoich teściów w Warszawie przy alei Wojska Polskiego gdzie drukowali pismo ?Nie chcemy komuny?, ?Świt Niepodległości?, między innymi Jurek Woźniak i Jarosława Maćkowiak,

– organizował lokale kolportażowe i magazyny do przechowywania materiałów poligraficznych ,

– był projektantem znaczków poczty podziemnej i redaktorem technicznym pism podziemnych między innymi ?Nie chcemy komuny?, ?Świt Niepodległości?.

W latach 1984 ? 1989 współpracował z działaczami Konfederacji Polski Niepodległej i Polskiej Partii Niepodległościowej.

W roku1987 współorganizował z Wiesławem Gęsickim, Robertem Nowickim i Grażyną Wawrzyńską Ruch Katolickiej Młodzieży Niepodległościowej.

W latach tych pomagał też strukturom Federacji Młodzieży Walczącej.

            Sławomir Gąsior od września1986 należał i działał w ?Świcie Niepodległości? Grupie Afiliowanej przy Konfederacji Polski Niepodległej którą opiekował się z ramienia KPN śp. Andrzej Szomański. Grupa działała na terenie warszawskich szkół średnich i zrzeszała sporą ilość młodych zbuntowanych przeciwko systemowi PRL ludzi.

Współpracował wówczas między innymi z śp. Wiesławem  Gęsickim, Robertem Nowickim, Jerzym Woźniakiem czy Tomaszem Andrzejewski.

Wydawali pisma podziemne ?Świt Niepodległości? i ?Nie chcemy komuny? w których drukowaniu brał udział Sławek.

Zajmował się kolportażem pism podziemnych, książek, broszur, znaczków poczty podziemnej i innych rzeczy ukazujących się w drugim obiegu w tym pism wydawanych przez KPN ?Gazeta Polska? i ?Droga?. Pomagał w transportach wydruków i innych rzeczy niezbędnych w poligrafii.

W 1988 roku został członkiem Konfederacji Polski Niepodległej.

W lutym 1988 roku był uczestnikiem obozu szkoleniowego zorganizowanego przez KPN w Cieklinie na Podkarpaciu który został rozbity przez Służbę Bezpieczeństwa.

W latach 1988-89 był współorganizatorem obchodów ku czci Marszałka Józefa Piłsudskiego w Sulejówku.

W latach 1987-89 był uczestnikiem marszu szlakiem I Kompanii Kadrowej

             Robert Jerzy Kwiatkowski od 1980 roku związany z opozycją antykomunistyczną aktywnie włączył się w ?karnawał wolności? na Uniwersytecie Warszawskim. Po 13 grudnia czynnie prowadził działalność podziemną. I tak;

– Od lutego1982 ? kolportaż ?Tygodnika Mazowsze? i nawiązanie współpracy z Grupami Oporu Solidarni kierowanymi przez Teofila Klincewicza.

– Od 1983 roku zaangażowany w samorząd studencki który w dużej mierze był przykrywką dla działań konspiracyjnych.

– Przez stan wojenny a w niektórych wypadkach do końca lat 80-tych stale współpracował z Grupami Politycznymi ?Wola?, wydawnictwami Rytm i Pokolenie a na uczelni (UW) z Maćkiem Jankowskim z Solidarności i z podziemnym NZS-em.

– W swoim mieszkaniu na Piekarskiej w Warszawie uruchomił drukarnię gdzie na powielaczu drukowane były ulotki i książki.

– Brał udział w demonstracjach i manifestacjach.

– Utrzymywał relację i współpracę z duszpasterstwem akademickim w św. Annie gdzie uczestniczył w spotkaniach i dyskusjach.

– Jako szef samorządu studenckiego, by koordynować działania utrzymywał stały kontakt z tajną komisją Solidarności UW.

– Brał udział w akcjach plakatowych, ulotkowych, różnego rodzaju happeningach i wystąpieniach publicznych.

Dariusz Szponer, w czerwcu 1980 roku ukończyłem szkołę i zdałem maturę w  Liceum Zawodowym przy NPCP Unitra ?TEWA? i po dwóch miesiącach wakacji przynależnych absolwentom podjąłem pracę w w/w zakładzie na wydziale P-24. W tym samym dniu t.j.1.09.1980 r. wstąpiłem do NSZZ ?Solidarność? w NPCP Unitra Cemi ? TEWA? w Warszawie. Deklarację członkowską złożyłem na ręce Tadeusza Ciborka , Wiesława Gęsickiego i Leszka Zygmunta, których znałem jeszcze z czasów szkolnych. Wspólnie  z w/w kolegami brałem udział we wszystkich akcjach związkowych t.j. strajki, dystrybucja prasy związkowej współorganizowanie zebrań i wieców na terenie wydziału. W kwietniu 1981 zostałem powołany do wojska. Służbę wojskową zakończyłem 7.01.1982 na skutek zakażenia mnie w LWP Wirusowym Zapaleniem Wątroby, WZW typ C , 13.12.1980 stwierdzono chorobę , cztery dni przebywałem na Izbie Chorych w JW., następnie hospitalizacja w szpitalu MON w Warszawie przy ul. Szaserów. W lutym 1982 wróciłem do pracy na poprzednie stanowisko na tym samym wydziale w ?Tewie?. Odnowiłem kontakty z w/w kolegami i powoli rozpoczynaliśmy pracę w podziemnej Solidarności. Wspólnie uczestniczyliśmy w wydarzeniach 1 i 3 maja 1982 na warszawskiej Starówce, braliśmy udział w mszach za ojczyznę. 31.08.1982 r. zostałem zatrzymany po manifestacji (zatrzymanie nastąpiło na ulicy Litewskiej, wraz ze mną zatrzymano koleżankę z pracy Ewę , nazwisko jeśli dobrze pamiętam Kuźma). Przewieziono mnie na Komendę Milicji przy ul. Malczewskiego, a przed północą przewieziono wraz z grupą ok 14 osób do Komisariatu Milicji w Piasecznie. Tam zorganizowano nam ścieżkę zdrowia na klatce schodowej, w której czynny udział brali ormowcy po cywilnemu. W nocy nas przesłuchiwano, mnie przesłuchiwał komendant tamtejszego komisariatu, pamiętam bo zwracał się do mnie sąsiedzie, ja mieszkałem przy ul. Woronicza on przy Kolberga. W czasie przesłuchania nie przyznałem się do udziału w manifestacji, twierdziłem, że byłem odbierać dokumenty z Politechniki Warszawskiej na którą nie zdałem egzaminów wstępnych. 1 lub 2 września skutego, bez sznurówek i bez okularów zaprowadzono mnie wraz z innymi do budynku Urzędu Miasta, gdzie odbyło się Kolegium do spraw wykroczeń, gdzie orzeczono mi karę za ?próbę siłowego obalenia rządu? w wysokości 80 dni aresztu z zamianą na 20000 zł. Nie wiem jak dowiedział się o tym mój ojciec, (pewnie od któregoś z kolegów), który zdążył wpłacić ?kontrybucję? i wróciłem do domu. Pozostałych zatrzymanych przewieziono do aresztu na Służewcu. Rodzinę jednego z zatrzymanych powiadomiłem o fakcie uwięzienia. Osoba ta mieszkała w Ursusie  na tzw. Gołąbkach. Po powrocie do pracy Tadeusz Ciborek zaproponował mi zapomogę z pieniędzy związkowych ale z niej nie skorzystałem. Tadeusz wciągnął mnie do współpracy w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Odbywały się tam koncerty artystów bojkotujących publiczną telewizję, zwolnionych z teatrów itp. Działaniami artystów kierowała i patronowała im p.  Hanna Skarżanka i p. Roma Szczepkowska. Występowali tam tacy artyści jak Danuta Rinn, Przemysław Gintrowski, Zbigniew Łapiński, Krzysztof Kolberger, Andrzej Szczepkowski, Piotra Szczepanik, Marian Kociniak, artyści Piwnicy pod Baranami i wielu, wielu innych. Oprócz wystaw i koncertów odbywało się tam bardzo dużo innych inicjatyw, o których nie wiedział nawet dyrektor Muzeum. Było to miejsce dystrybucji i druku wydawnictw i gazet drugiego obiegu. Uczestniczyłem w tym wraz z przyjaciółmi takimi jak Leszek i Bogdan Zygmunt, Wiesław Gęsicki, Tomasz Rossa, Tadeusz i Barbara Ciborek, Jarosława Maćkowiak, Krzysztof Burek, Mirosława Polakiewicz, Krzysztof Walta, Paweł Kala, Józef Siwak, Robert Nowicki, Krzysztof Mętrak, Konrad Zbrożek, Piotr Szewczyk, Zbigniew Szmiel i inni. Od nich otrzymywałem prasę podziemną którą dystrybuowałem w zakładzie pracy, a także przewoziłem pod wskazane adresy, najczęściej był to hotel robotniczy KBM przy ul. Sobieskiego, a na Bródnie wieżowiec za kościołem przy ul. Bartniczej i na ul. Londyńską na Saskiej Kępie. Najczęściej był to Tygodnik Solidarność, KOS, a także książki wydawnictwa NOWA oraz ulotki i wydawnictwa KPN. Wraz z Wiesławem Gęsickim, Leszkiem Zygmuntem, Zbyszkiem Szmielem i innymi uczestniczyłem kilkukrotnie w manifestacjach na Powązkach w ?Dolince Katyńskiej? kilkakrotnie rozpędzanych przez SB, (raz uciekaliśmy przez płot przy kwaterze ?Ł? ). Wraz z w/w przyjaciółmi uczestniczyłem w wykładach tzw. Uniwersytetu Latającego. Były to wykłady z historii, ekonomii, polityki, gospodarki. Najczęściej wykłady odbywały się w lokalu konspiracyjnym przy ul. Londyńskiej. Pamiętam, że współorganizatorem tych wykładów był pan Karol, pracował on w instytucie Technologii Elektronicznych przy Al. Lotników w Warszawie, miałem z nim kontakt służbowy w ?Tewie?, znał się on z moim ojcem. Wraz z Januszem Szpotańskim, Tomaszem Rossą, Konradem Zbrożkiem, Wiesławem Gęsickim, i innymi brałem udział w rajdach historycznych po Puszczy Kampinoskiej i znajdujących się tam cmentarzach wojennych i powstańczych (żywe lekcje historii). 19.10.1984 w dniu porwania ks. Jerzego Popiełuszki byłem wraz z ks. Andrzejem Przekazińskim (dyrektorem Muzeum Archidiecezji Warszawskiej) zarówno w parafii Św. Stanisława Kostki jak i u Biskupa Miziołka na Pl. Trzech Krzyży. Następnego dnia SB aresztowało mnie na terenie zakładu pracy. Zdążyłem przekazać konspiracyjne materiały Zbyszkowi Szmielowi. Przeszukano moje szafki narzędziowe i ubraniowe i skutego wyprowadzono z zakładu. Na przesłuchaniu w Pałacu Mostowskich okazało się, że aresztowanie miało związek z działalnością Solidarności w Tewie. Jednocześnie zatrzymano ok  8 osób. Podczas przesłuchania próbowano udowodnić mi ?nielegalną? działalność w Solidarności, kierowanie nią, kolportaż podziemnych wydawnictw ( w tym zakładowe VLSI). Do niczego się nie przyznałem i odmówiłem podpisania jakichkolwiek protokołów. Próbowano również  namówić mnie do podpisania tzw. lojalki, na co się nie zgodziłem. Zwolniono mnie tego samego dnia. W Pałacu Mostowskich dopytywała się o mnie moja mama w towarzystwie Tadeusza Ciborka, który udawał mojego brata. Kontynuowałem dalej dystrybucję prasy , ulotek na terenie Tewy. W ramach współpracy z aktorami (dysponując samochodem ojca) jeździłem z nimi na koncerty patriotyczne po Polsce. Najczęściej jeździłem do Konina, Krosna, Kętrzyna, Augustowa, Suwałk i Płocka. Najczęściej jeździłem z p. Hanną Skarżanką ale także z Marią Chwalibóg i Katarzyną Łaniewską. W czerwcu 1986 roku byłem wraz z p. Hanną Skarżanką na 30 rocznicy Poznańskiego Czerwca z koncertem o ks. Jerzym Popiełuszce. Jadąc do Poznania miałem materiały i druki z Huty Warszawa dla Solidarności z Cegielskiego, które przekazał mi Robert Nowicki. W drodze powrotnej przeszukiwano nas i samochód pod Wrześnią, ale nic nie znaleziono. Przeszukanie odbyło się nadzwyczaj kulturalnie i pobieżnie. Od września 1984 do grudnia 1985 ?odsługiwałem? dalszy ciąg służby wojskowej w Obronie Cywilnej na terenie szpitala na Szaserów. Po odbyciu tej służby, gdy chciałem wrócić do pracy w Tewie zaproszono mnie do biurowca dyrekcji do ?Komórki Wewnętrznej?, gdzie dwóch ?smutnych? panów nie przedstawiając się poinformowało mnie, że w Tewie pracy dla mnie nie ma. Moje powoływanie się na Kodeks Pracy i przepisy skończyło się na tym, że oni chętnie mnie nawet do sądu zawiozą, a i tak pracy dla mnie w tym zakładzie nie będzie. Szczęśliwie znalazłem pracę w Unitra Unima na stanowisku technologa. W tym zakładzie niestety nikogo nie znałem i nie udało mi się kontynuować pracy konspiracyjnej. Rozkładałem tylko gazetki i rozklejałem ulotki. 30.06.1987 długo przebywałem z ówczesną narzeczoną a obecną żoną i wróciłem do domu przed północą. Okazało się, że miałem w domu przeszukanie i chciano mnie zatrzymać. Zgodnie z sugestią rodziców wróciłem do domu dopiero 4 maja. Podobna sytuacja miała miejsce 30 sierpnia 1987 ale SB chciało mnie tylko zatrzymać, przeszukania natomiast nie zrobiono.

Po ceremonii wręczenia odznaczeń została zaprezentowana wystawa plenerowa ?TU rodziła się opozycja. Między Czerwcem ?76 a Sierpniem ?80?, przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej z okazji 45. rocznicy protestów robotniczych w czerwcu 1976 r. w Radomiu, Ursusie i Płocku.

Uroczystość wręczenia Krzyży Wolności i Solidarności ? Rzeszów, 9 lipca 2021

9 lipca 2021 roku (piątek) o godz. 13.00 w sali kolumnowej Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie odbyła się uroczystość wręczenia odznaczeń państwowych Krzyż Wolności i Solidarności przyznanych przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudę działaczom opozycji demokratycznej. W imieniu Prezydenta RP odznaczenia wręczył prezes IPN dr Jarosław Szarek. 

Pozostaliście Państwo wierni ideom ?Solidarności?, gdy angażowaliście się u podstaw Waszego wyboru były kwestie moralne. Nie liczyliście, że po latach będzie wolna Polska, która uhonoruje Was Krzyżami Wolności i Solidarności. To były zmagania o prawo do wolności, do prawdy, do uczciwości i niezgoda na deptanie godności człowieka. Tak silnie wypowiedziane tutaj w stosunku do polskiej wsi. Mimo szykan, mimo ceny jaką płaciliście nie zdradziliście i przyszło zwycięstwo. Za to dzisiaj składam Państwu i Państwa Bliskim hołd ? mówił do zasłużonych opozycjonistów prezes IPN dr Jarosław Szarek.

Z rekomendacji Instytutu Historycznego NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego odznaczony został;

Adam Biliński. Zatrudniony był jako dyżurny ruchu PKP Przemyśl. Od roku 1982 w swoim zakładzie pracy oraz w miejscu zamieszkania kolportował ulotki podziemnych struktur ?Solidarności?. W latach 1982-1989 uczestniczył w akcjach ulotkowo-plakatowych, wiecach i mszach za Ojczyznę. Od początku 1988 r. uczestniczył w działaniach Konfederacji Polski Niepodległej na terenie Przemyśla, w ramach tej struktury m.in. kolportował nielegalne materiały otrzymywane od Andrzeja Zapałowskiego zawożąc je do Lubaczowa i Jarosławia.