22 września 2023 roku w Ponarach na Wileńszczyźnie szef UdSKiOR Jan Józef Kasprzyk wraz z delegacją kombatantów, działaczy opozycji antykomunistycznej i kapelanami Wojska Polskiego, oddał hołd ofiarom masowych mordów ludobójczych dokonywanych przez Niemców i kolaborujących z nimi oddziałów litewskich w latach 1941-44.

W uroczystościach organizowanych przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Ambasadę RP w Wilnie i Stowarzyszenie „Rodzina Ponarska” po raz pierwszy udział wzięła pełna asysta honorowa Wojska Polskiego z płk Damianem Matysiakiem, zastępcą dowódcy Garnizonu Warszawa.

Uroczystości upamiętniające 80 rocznicę mordu dokonanego przez Niemców i kolaborujących z nimi litewskich strzelców Szaulisów odbywały się w Polskiej Kwaterze z udziałem kombatantów z przewodniczącym Rady ds. Kombatantów przy szefie Urzędu sędzią mjr Bogusławem Nizieńskim, działaczy opozycji antykomunistycznej, w tym liczna reprezentacja Instytutu Historycznego NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego z Prezesem Andrzejem Chyłkiem na czele oraz przedstawicielami Koła Krajowego „Opocznik” Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, duchownych różnych wyznań, parlamentarzystów, przedstawicieli Ambasady RP w Republice Litewskiej z ambasadorem Konstantym Radziwiłłem, przedstawicieli samorządu, członków Związku Polaków na Litwie, członków i najbliższych pomordowanych ze Stowarzyszenia „Rodzina Ponarska”, Instytutu Pamięci Narodowej oraz licznie przybyłej polskiej młodzieży z wileńskich szkół,

Upamiętnienie zbrodni na 100 tys. obywateli II RP: Polaków, Żydów, Tatarów, Romów rozpoczęła uroczysta polowa Msza święta odprawiona przez o. por. Jana Kazimierza Głaza – kapelana środowisk patriotycznych. Homilię wygłosił o. Marek Kiedrowicz. Po Eucharystii duchowni innych wyznać odmówili modlitwę ekumeniczna w intencji pomordowanych Po modlitwie szef UdSKiOR uhonorował medalami „Pro Patria” osoby szczególnie zasłużone w kultywowaniu pamięci o walce o Niepodległość RP – m. in. członków Stowarzyszenia „Rodzina Ponarska” prezes Stowarzyszenia Marią Wieloch.

Zwracając się do zebranych minister Jan Józef Kasprzyk stwierdził, że są takie miejsca w których nawet ptaki nie śpiewają. Nie usłyszymy śpiewu ptaków w Auschwitz, Katyniu i w Ponarach. Tutaj bezmiar bólu i cierpienia i krew naszych rodaków, która wsiąkła w tę ziemię, powodują, że szumią tylko drzewa, jest cisza i nasza modlitwa.

— Tutaj, w ponarskich dołach śmierci rozstrzeliwani przez Niemców i kolaborujących z nimi części Litwinów ginęli polscy adwokaci, urzędnicy, duchowni, harcerze, młodzież. Dziękujemy poległym, za to, że nie zabrakło im wiary w wolna Polskę – mówił szef UdSKiOR.

Zwieńczeniem uroczystości rocznicowych było złożenie przez zgromadzone delegacje wieńców w Kwaterze Polskiej.

Po upamiętnieniu w Kwaterze Polskiej w Ponarach minister Kasprzyk wziął udział w Konferencji Ponarskiej zorganizowanej przez Stowarzyszenie „Rodzina Ponarska” w Domu Polskim w Wilnie. W trakcie wystąpienia szef UdSKiOR podkreślił, że prawda o zbrodni ponarskiej jest warunkiem budowania dobrych relacji polsko – litewskich .Aby te relacje były dobre Litwini muszą się zmierzyć ze swoją przeszłością.

– Cieszę się, że po raz kolejny możemy oddać hołd tym, którzy zostali w lesie ponarskim zamordowani, że czynimy to w obecności ich rodzin. To świadectwo tego, że pamiętamy, bo na pamięci chcemy budować naszą tożsamość . Na pamięci, która wymaga prawdy – podkreślał minister Jan Józef Kasprzyk.

Szef UdSKiOR dodał, że Polacy pozbawieni elity mieli stać się niewolnikami. To się nie udało Niemcom, Rosjanom, nie udało się współpracującym z Niemcami Litwinom i Ukraińcom. Nie udało się, bo w nas jest ten gen wolności, który jest tak silny, ż nawet pozbawieni elity, umieliśmy przetrwać. Natomiast niestety, straty wynikające z tego, że elity zostaliśmy pozbawieni, są tak naprawdę nie do nadrobienia.

***

23 września 2023 roku Delegacja Polska pod przewodnictwem Jana Józefa Kasprzyka rozpoczęła od oddania hołdu Marszałkowi na Cmentarzu na Rossie.

Następnie delegacja udała się do Zułowa miejsca urodzenia Wielkiego Marszałka.

Kontynuując wizytę na Litwie szef UdSKiOR wraz z delegacją uczcił 115. rocznicę akcji pod Bezdanami odsłaniając tablicę pamiątkową przy dworcu – miejscu spektakularnej akcji na rosyjski pociąg pocztowy, którą kierował Józef Piłsudski.

W drugim dniu uroczystości na terenie Republiki Litewskiej minister Jan Józef Kasprzyk wraz z delegacją kombatantów z przewodniczącym Rady ds. Kombatantów przy szefie Urzędu mjr Bogusławem Nizieńskim, działaczy opozycji niepodległościowej, duchowieństwa i Strzelców wraz z pocztem sztandarowym Marszu Szlakiem I Kompanii Kadrowej, w asyście Orkiestry i Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego odsłonił tablicę pamiątkową na dworcu kolejowym w Bezdanach (okręg wileński). W ceremonii towarzyszył ministrowi ambasador RP w Republice Litewskiej Konstanty Radziwiłł, który przybył do Bezdan z całym korpusem dyplomatycznym i przedstawicielami Polonii. W uroczystościach organizowanych przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wraz z Ambasadą RP na Litwie udział wzięli także Polacy zamieszkujący Bezdany i okręg wileński.

Na tablicy, którą poświęcili duchowni różnych wyznań widnieją napisy w języku polskim, litewskim i angielskim. W hołdzie Józefowi Piłsudskiemu i jego towarzyszom z Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej uczestnikom akcji ekspropriacyjnej wymierzonej przeciwko rosyjskiemu zaborcy przeprowadzonej 26 września 1908 r. na stacji kolejowej w Bezdanach. Czyn ten i zdobyte fundusze przeznaczone na działalność organizacji niepodległościowych, przyczyniły się do formowania przyszłych kadr odrodzonego Wojska Polskiego i polskiej drogi ku niepodległości.

Przemawiając do zgromadzonych minister Jan Józef Kasprzyk zauważył, że akcja bojowa Józefa Piłsudskiego i jego towarzyszy była bardzo ważnym krokiem w drodze do budowania siły zbrojenia, miała przynieść Polsce niepodległość. Józef Piłsudski wspominał, że w domu rodzinnym, mama mówiła mu wielokrotnie o tym, że przyjdzie kiedyś wolna Polska, tak go wychowywała i kształtowała, w umiłowaniu polskiej literatury, szczególnie poezji Juliusza Słowackiego, w umiłowaniu wolności, jako najcenniejszego daru, który opatrzność daje ludziom, narodom i państwom.

– Kiedy młody Ziuk pytał mamę, a kiedy przyjdzie ta wolność, ona mu odpowiadała: Wtedy, kiedy walcząc, o nią staniemy się jej godni. Józef Piłsudski wspominał, że te słowa, powtarzane wielokrotnie przez matkę, obrał sobie, prowadząc walkę o niepodległość, jako motto. Polska będzie wolna wtedy, kiedy będziemy jej godni, godni, walcząc o nią, nie stając w bezruchu, działając — podkreślił szef UdSKiOR.

Minister przypomniał, że przed akcją Piłsudski spisał testament, bo zakładał, że z akcji tej może nie wrócić. Są tam słowa, które oddają cały charakter Józefa Piłsudskiego i też są definicją tego, czym było pokolenie niepokornych. Otóż Piłsudski pisał: Walczę i być może umrę, tylko dlatego, że w tym wychodku, jakim jest nasze życie, życie pod zaborami, żyć nie potrafię. To mi ubliża, jako człowiekowi o godności nie niewolniczej. 

Jak dodał, Piłsudski był człowiekiem wolności. „Chciał, aby ta wolność była też udziałem jego współrodaków, dlatego walczył, dlatego przeprowadził akcję pod Bezdanami, aby Polacy zrozumieli, że nie warto żyć w niewoli, że trzeba żyć z godnością nie niewolniczą. To jest też testament, który Józef Piłsudski pozostawia nam, żyjącym w XXI wieku. To jest to przesłanie tamtego pokolenia, po ponad 100 latach wybrzmiewające do nas: żyć z godnością nie niewolniczą, służyć wspólnocie, jaką jest naród i państwo, wspólnocie ludzi wolnych — wskazał szef UdSKiOR.

Wspominał także słowa późniejszej żony Piłsudskiego, Aleksandry Szczerbińskiej, która po akcji pod Bezdanami, kiedy podnoszono worki z pieniędzmi, miała powiedzieć do Piłsudskiego: To chyba jest dużo pieniędzy, bo ciężkie są te worki, a on popatrzył na tę zdobycz i powiedział: To nie są pieniądze, to jest wolność, dla tych, którzy teraz są niewolnikami.

Minister przyznał, że cieszy się, iż w Bezdanach są ci, którzy tak, jak pokolenie Józefa Piłsudskiego, tylko lata później, również walczyli o to, co jest najcenniejsze, o wolność, że są z nami weterani, żołnierze Armii Krajowej, którzy tak samo, jak Józef Piłsudski bili się o to, aby Polska była wolna. Cieszę się, że są też z nami ci, którzy w okresie komunistycznego zniewolenia, jako działacze opozycji antykomunistycznej, walczyli o wolność. W sposób niezwykle serdeczny witam i dziękuję za obecność przedstawicielkom stowarzyszenia kobiet internowanych w stanie wojennym, bo to wy drogie panie byłyście następczyniami Aleksandry Szczerbińskiej i Janiny Prystorowej, w nieco już innej formie działając, ale walcząc o to samo, o wolność. Przede wszystkim cieszę się, że jest z nami Wojsko Polskie, bo tu pod Bezdanami, rozpoczęła się historia współczesnej polskiej armii, tej odrodzonej, po latach zaborów. Niech pamięć o bohaterach tej akcji, niech pamięć o bohaterach naszej wolności, będzie w naszych sercach i umysłach, tu na Wileńszczyźnie i w każdym zakątku Polski i świata, gdzie żyją Polacy.

Ambasador Konstanty Radziwiłł odczytał list od marszałek Sejmu Elżbiety Witek.

Podczas uroczystości Jan Józef Kasprzyk uhonorował zasłużone osoby medalami „Pro Bono Poloniae” i „Pro Patria” po czym złożono pod tablicą wieńce.

Uroczystości zwieńczyła pieśń „My I Brygada”.

—————————————————————————————————————-

W napadzie na rosyjski pociąg pocztowy, który przewoził pieniądze z Królestwa Polskiego do Petersburga, wzięli udział najwybitniejsi członkowie Organizacji Bojowej PPS: uczestniczyło w niej czterech późniejszych premierów Polski – Józef Piłsudski, Walery Sławek, Aleksander Prystor i Tomasz Arciszewski. Na czele grupy, która zrabowała 200 tysięcy rubli, stał Józef Piłsudski.

***

24 września 2023 roku na zakończenie wizyty na terenie Republiki Litewskiej szef UdSKiOR i jednocześnie honorowy komendant Marszu Szlakiem I Kompanii Kadrowej Jan Józef Kasprzyk złożył Matce Bożej Ostrobramskiej wotum w postaci statuetki Kadrówki z okazji stulecia pierwszego wymarszu I Kompanii Kadrowej z Krakowa w stronę zaboru rosyjskiego.

Ostatni dzień uroczystości na terenie Republiki Litewskiej delegacja weteranów walk o Niepodległość, działaczy opozycji niepodległościowej, kapelanów, Strzelców wraz z pocztem sztandarowym I kompanii Kadrowej z szefem UdSKiOR Janem Józefem Kasprzykiem na czele rozpoczęła od udziału we Mszy św. w kościele pw św. Teresy.

Po liturgii honorowy komendant Marszu Szlakiem I Kompanii Kadrowej szef UdSKiOR przekazał statuetkę w 100 – lecie pierwszego wymarszu „kadrówki” z numerem 100, jako wotum wdzięczności za Wolną Ojczyzną i otrzymane łaski.

Po krótkiej modlitwie poprowadzonej przez o. por. Jana Kazimierza Głaza zgromadzeni przed wizerunkiem Matki Bożej Ostrobramskiej zaśpiewali pieśń „My Pierwsza Brygada”.