13 grudnia 2023 r. w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL przy ul. Rakowieckiej 37 w Warszawie odbyła się uroczystość wręczenia Krzyży Wolności i Solidarności działaczom opozycji niepodległościowej z lat 1956–1989. W imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy odznaczenia wręczył prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki.
Wśród odznaczonych była rekomendowana przez Instytut Historyczny NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego – Dorota Monika Janiszewska-Jakubiak. W stanie wojennym działaczka opozycji antykomunistycznej. W latach 1985-89 była członkiem reaktywowanego Niezależnego Zrzeszenia Studentów na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (ATK).
W latach 1984-85 zaangażowała się w tworzenie samorządu studenckiego na ATK.
W latach 1988-89 była członkiem redakcji podziemnego pisemka studenckiego na ATK „Wiadomości z Lasu”. W latach 1987-89 byłam współpracownicą redakcji „CIA NZS” (Centrum Informacji Akademickiej NZS). W latach 1983-1989 była kolporterką wydawnictw podziemnych. Od 1982 uczestniczyła w manifestacjach, protestach studenckich, akcjach ulotkowych i plakatowych. W latach 1985-89 była uczestniczką i współorganizatorką wspólnych akcji podziemnych organizacji uczelnianych NZS Akademii Teologii Katolickiej, Akademii Wychowania Fizycznego, Uniwersytetu Warszawskiego, Politechniki Warszawskiej. W latach 1987-89 współpracowała z Grupami Oporu „Solidarni” – była członkiem zespołu przygotowującego wielkoformatowe plakaty i transparenty wykorzystywane w działaniach ulicznych (wywieszane na blokach).
Prezes IPN podkreślił podczas uroczystości, że 13 grudnia 1981 roku to jedna z najbardziej tragicznych dat w polskiej historii najnowszej.
– Dlatego, że na ulicach polskich miast z rąk komunistów zginęły niewinne osoby, dlatego, że ponad 10 tysięcy osób przez komunistów zostało internowanych za rzeczy, których mieli się dopuścić w przyszłości, a więc nawet z pogwałceniem komunistycznego prawa. Dlatego, że ponad 10 tysięcy osób zostało skazanych, często drakońskimi wyrokami za przywiązanie do wolności. Także dlatego, że tysiące internowano w wojskowych obozach internowania, co również był komunistyczną represją. (…) To jedna z bardziej tragicznych dat w polskiej historii najnowszej dlatego, że zabrała całemu pokoleniu Polaków wiele lat nadziei na Polskę wolną, na Polskę solidarną, na Polskę demokratyczną.
Dr Karol Nawrocki zaznaczył, że Instytut Pamięci Narodowej wciąż dąży do sprawiedliwości transformacyjnej składając dziesiątki wniosków o uchylenie immunitetów dla zbrodniarzy sądowych czasu stanu wojennego, stawiając kolejne zarzuty wobec tych, którzy decydowali o zamknięciu działaczy opozycji w więzieniach i obozach internowania.
– W tej historii są oczywiście źli – ci, którzy zniewolenie nieśli w sercach, którzy wolność tłamsili, którzy dokonywali wielu operacyjnych działań, inwigilacji, niszczyli zwykłych ludzi pragnących wolności. Ale w tej historii, w której nie ma miejsca na szarości, są też ci dobrzy – ci, którzy nieśli wolność w sercu przez całe lata osiemdziesiąte i którzy ją donieśli do roku 1989 i niosą do dnia dzisiejszego. Tymi dobrymi historii 13 grudnia 1981 roku jesteście Wy, drodzy Państwo, inwigilowani, represjonowani, a wciąż nieugięcie walczący o ważne dla Was wartości, które przyniosły nam wolną i niepodległą Polskę.
– dodał prezes IPN.
W ceremonii wziął udział Przewodniczący Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” Piotr Duda przedstawiciele organizacji społecznych w tym reprezentacja Instytutu Historycznego NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego z Prezesem Zarządu Andrzejem Chyłkiem na czele. Wręczenie odznaczeń było jednym z wydarzeń zorganizowanych w Muzeum w hołdzie ofiarom komunizmu w 42. rocznicę wprowadzenia w Polsce stanu wojennego.
Zamordowanych przez komunistyczny reżim uhonorowano Apelem Pamięci. Kwiaty pod tablicą upamiętniającą ofiary stanu wojennego złożyli przedstawiciele Instytutu Pamięci Narodowej: prezes dr Karol Nawrocki, jego zastępcy: dr hab. Karol Polejowski i dr hab. Krzysztof Szwagrzyk oraz dyrektor warszawskiego Oddziału IPN dr Tomasz Łabuszewski.
—————————————————————————————————————
Krzyż Wolności i Solidarności został ustanowiony przez Sejm 5 sierpnia 2010 roku. Po raz pierwszy przyznano go w czerwcu 2011 roku, przy okazji obchodów 35. rocznicy protestów społecznych w Radomiu. Krzyż nadawany jest przez Prezydenta RP, na wniosek prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, działaczom opozycji wobec dyktatury komunistycznej, za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowanie praw człowieka w PRL. Pierwowzorem Krzyża Wolności i Solidarności jest Krzyż Niepodległości z II RP.